Een uitzonderlijk grote blauw-witte plaque met "De Bruiloft te Kana", Amsterdam, ca. 1743

Amsterdam, toegeschreven aan tegelbakkerij ‘De Twee Romeinen’ aan de Prinsengracht

Conditie: gebroken en gerestaureerd.

Afmetingen: 66 cm x 52,5 cm.

De ovale plaque is in blauw-wit beschilderd met een afbeelding van ’De bruiloft te Kana’. Op de voorgrond is op de tegelvloer een cartouche uitgespaard, omkaderd met bladmotieven. In de cartouche is een rijmpje in Nederlands, een Latijns opschrift, schriftvermelding en datering opgenomen. Opvallend is dat bij de schriftvermelding de verzen 1-7 niet staan vermeld. Het rijmpje luidt:

Heel Kanaa staat verbaast dat Christus op dat veest

maakt wijngaart sap dat aan geen wijngaart is geweest

en kan de flauwe geest met nieuwe lust ont steeken

daar selfs de wijn stock bloijt daan kan geen wijn ont breeken

De Latijnse spreuk luidt: SOLATIUM PIORUM CONIUGUM CHRISTUS en kan worden vertaald met ‘Christus troost voor de vrome echtgenoten’. Op de bruiloft veranderd Jezus water in wijn, het eerste wonder wat hij verrichtte. De schildering is naar een prent van Dirck Strijcker, vervaardigd naar een origineel van Jacob Matham.
Zie http://www.statenvertaling.net/kunst/iconclass/73C611/3 voor het grafische voorbeeld.
Het is heel goed mogelijk dat dergelijke platen met ‘de bruiloft te Kana’ als huwelijksgeschenk zijn gegeven.

De opgestoken rand om de plaque is in reliëf gemodelleerd met bloem- en bladranken, aan de bovenzijde begrensd met een gevleugeld hoofd van een putto waarvan de details in blauw zijn aangegeven. Op de plaque onder de putto en aan de onderkant in de cartouche zijn twee bladeren in reliëf gemodelleerd. Een dergelijke reliëfrand met bladeren die in het platte vlak uitsteken is uniek en nog nooit eerder gedocumenteerd bij Amsterdamse plaques.

Grote plaques uit de Amsterdamse tegelbakkerijen uit de achttiende eeuw zijn bekend, maar er zijn maar enkele met een formaat boven de zestig centimeter.
Deze plaque is met een hoogte van 66 cm tot nu toe het grootste exemplaar.

In vergelijking met Delftse plaques wijken de Amsterdamse exemplaren op twee manieren af. Ten eerste zijn ze stilistisch meer te relateren aan tegels, tegeltableaus en vormstukken uit Amsterdam dan aan Delfts aardewerk. Ten tweede zijn er belangrijke verschillen in productietechnieken. Delftse plaques zijn in gipsen mallen gevormd en gebakken op pennen in kokers. De Amsterdamse plaques zijn niet in kokers gebakken, maar staand op hun zijde op twee kleirolletjes tussen de rijen tegels. De achterzijde van de plaques leunde tegen de rijen tegels. Deze wijze van produceren laat andere sporen na op de plaques dan de penmoeten op de Delftse exemplaren en zijn belangrijke kenmerken waarmee Delfts van niet-Delftse productie wordt onderscheiden. 

Het gebruik van vormen stelt een Delftse plateelbakkerij in staat om meerdere exemplaren van een vorm te maken, tot wel enkele tientallen of zelfs honderden stuks, afhankelijk van hoe lang een vorm meeging. De Amsterdamse plaques zijn allemaal met de hand vervaardigd en daarom is er sprake van incidentele productie.

Er is een tweede Amsterdamse plaque bekend met ‘De bruiloft te Kana’, die zich bevindt zich in het Palais des Beaux-Arts de Lille (inventarisnummer C 1012). De afbeelding, de cartouche en de afmetingen zijn nagenoeg hetzelfde. Alleen de opgestoken rand is vlak en beschilderd en niet in reliëf. De plaque in Lille is bovendien niet gedateerd.(zie bijgevoegde foto)

De plaque en het Lille exemplaar worden toegeschreven aan de tegelbakkerij De Twee Romeinen aan de Prinsengracht in Amsterdam. De toeschrijving is gebaseerd op de vermelding van een plaque met hetzelfde decor in het testament Willem Willemsz. van der Kloet uit 1737. Hij was de eigenaar van het bedrijf. De plaque hing op zijn slaapkamer en staat omschreven als ‘een steene theeblad verbeeldende de bruijlofft van Canaa’ (Stadsarchief Amsterdam, Notarieel Archief, toegang 5075, inventaris 9638, 16 juli 1737, notaris Gerrit Brouwer). Met theeblad wordt een plaque bedoeld, veelvuldig zo genoemd omdat de tafelbladen van theetafels vaak dezelfde vorm hebben als plaques.

Literatuur:

Annie Castier, Catalogue des Céramiques du Palais des Beaux-Arts de Lille, Lille 2008, p. 101

Jan Daniël van Dam, ‘’Delfts’ uit de provincie. Aardewerk uit Hollandse tegelfabrieken’ in: Vormen uit Vuur (1999/3-4), pp. 36-39, 54-55